Radiasiýa gözegçiligi, ionlaşdyryjy radiasiýa bar bolan ýerlerde howpsuzlygy üpjün etmegiň möhüm tarapydyr. Seziý-137 ýaly izotoplar tarapyndan çykýan gamma radiasiýasyny öz içine alýan ionlaşdyryjy şöhlelenme, netijeli gözegçilik usullaryny talap edip, saglyga uly howp salýar. Bu makalada ulanylýan tehnologiýalara we käbirlerine ünsi jemläp, radiasiýa gözegçiliginiň ýörelgeleri we usullary öwrenilýärradiasiýamgözegçilikdgöçürmelerköplenç ulanylýar.
Radiasiýa we onuň täsirlerine düşünmek
Ionlaşdyryjy şöhlelenme, zarýadly bölejikleriň ýa-da ionlaryň döremegine sebäp bolýan atomlardan berk baglanyşykly elektronlary aýyrmak ukyby bilen häsiýetlendirilýär. Bu amal biologiki dokumalara zeper ýetirip biler, bu bolsa ýiti radiasiýa sindromyna ýa-da rak ýaly uzak möhletli saglyga täsir edip biler. Şonuň üçin radiasiýa derejesine gözegçilik etmek dürli şertlerde, şol sanda lukmançylyk desgalarynda, ýadro desgalarynda we serhet howpsuzlygy barlag nokatlarynda möhümdir.
Radiasiýa gözegçiliginiň ýörelgeleri
Radiasiýa gözegçiliginiň esasy ýörelgesi, belli bir gurşawda ionlaşdyryjy şöhlelenmäniň bardygyny anyklamagy we bahalandyrmagy öz içine alýar. Bu alfa bölejikleri, beta bölejikleri, gamma şöhleleri we neýtronlar ýaly dürli radiasiýa görnüşlerine jogap berýän dürli detektorlary ulanmak arkaly gazanylýar. Detektoryň saýlanylmagy, belli bir ulanyşa we gözegçilik edilýän radiasiýa görnüşine baglydyr.
Radiasiýa gözegçiliginde ulanylýan detektorlar
1. Plastiki sintilýatorlar:
Plastiki sintilýatorlar dürli radiasiýa gözegçilik programmalarynda ulanylyp bilinýän köpugurly detektorlardyr. Olaryň ýeňil we çydamly tebigaty olary göçme enjamlar üçin amatly edýär. Gamma radiasiýasy sintilýator bilen täsirleşende, ýüze çykarylyp we kesgitlenip bilinýän ýagtylyk şöhlelerini döredýär. Bu häsiýet, radiasiýa derejesine hakyky wagtda netijeli gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär, bu bolsa plastmassa sintilýatorlaryny iň meşhur saýýarRPMulgamlary.
2. He-3 gazyň proporsional hasaplaýjysy:
He-3 gaz proporsional hasaplaýjy, neýtrony anyklamak üçin ýörite döredildi. Bir otagy neýtron täsirlerine duýgur bolan geliý-3 gazy bilen doldurmak arkaly işleýär. Bir neýtron geliý-3 ýadrosy bilen çaknyşanda, gazy ionlaşdyrýan zarýadly bölejikleri öndürýär we ölçenip boljak elektrik signalyna sebäp bolýar. Nuclearadro desgalary we gözleg laboratoriýalary ýaly neýtron radiasiýasynyň alada döredýän şertlerinde detektoryň bu görnüşi möhümdir.
3. Natriý ýod (NaI) detektorlary:
Natriý ýod detektorlary gamma şöhleli spektroskopiýa we nuklidi kesgitlemek üçin giňden ulanylýar. Bu detektorlar, gamma radiasiýasy kristal bilen täsirleşende ýagtylyk berýän taliý bilen dopirlenen natriý ýod kristalyndan ýasalýar. Soňra çykýan ýagtylyk, elektrik gollaryna esaslanyp, belli izotoplary kesgitlemäge mümkinçilik berýän elektrik signalyna öwrülýär. NaI detektorlary radioaktiw materiallary takyk kesgitlemegi talap edýän programmalarda aýratyn möhümdir.
4. Geiger-Müller (GM) Tube hasaplaýjylary:
GM turba hasaplaýjylary radiasiýa gözegçiligi üçin ulanylýan iň köp ýaýran şahsy duýduryş enjamlarynyň biridir. Rentgen şöhlelerini we gamma şöhlelerini kesgitlemekde täsirli. GM turbasy radiasiýa geçende turbanyň içindäki gazy ionlaşdyrmak arkaly işleýär we ölçenip boljak elektrik impulsyna sebäp bolýar. Bu tehnologiýa, radiasiýa täsiriniň derejesi barada derrew seslenme berip, şahsy dosimetrlerde we elde ulanylýan gözleg metrlerinde giňden ulanylýar.
Gündelik durmuşda radiasiýa gözegçiliginiň zerurlygy
Radiasiýa gözegçiligi ýöriteleşdirilen desgalar bilen çäklenmeýär; gündelik durmuşyň aýrylmaz bölegidir. Tebigy fon radiasiýasynyň, lukmançylyk amallaryndan we önümçilik goşundylaryndan emeli çeşmeleriň bolmagy, jemgyýetiň howpsuzlygyny üpjün etmek üçin üznüksiz gözegçiligi talap edýär. Aeroportlar, portlar we gümrük desgalary radioaktiw materiallaryň bikanun daşalmagynyň öňüni almak üçin öňdebaryjy radiasiýa gözegçilik ulgamlary bilen enjamlaşdyrylyp, şeýlelik bilen jemgyýeti we daşky gurşawy goraýar.
AdatçaUsedRadiasiýaMgözegçilikDgöçürmeler
1. Radiasiýa portalynyň gözegçisi (RPM):
RPMgamma radiasiýasyna we neýtronlara real wagt awtomatiki gözegçilik etmek üçin döredilen çylşyrymly ulgamlardyr. Adatça radioaktiw materiallaryň bikanun daşalmagyny anyklamak üçin howa menzilleri, portlar we gümrük desgalary ýaly giriş nokatlarynda oturdylýar. RPM-ler, adatça ýokary duýgurlygy we çalt seslenme wagty sebäpli gamma şöhlelerini kesgitlemekde täsirli uly göwrümli plastmassa sintilýatorlaryny ulanýarlar. Sintilýasiýa prosesi, radiasiýa plastmassa material bilen täsirleşende ýagtylygyň bölünip çykmagyny öz içine alýar, soňra bolsa derňew üçin elektrik signalyna öwrülýär. Goşmaça işlemek üçin enjamyň içinde neýtron turbalary we natriý ýod detektorlary oturdylyp bilner.
2. Radioizotop kesgitleýji enjam (RIID):
(RI)ID)natriý ýod detektoryna we ösen sanly ýadro impulsynyň tolkun formasyny gaýtadan işleýiş tehnologiýasyna esaslanýan ýadro gözegçilik guralydyr. Bu gural diňe bir daşky gurşaw dozasyna ekwiwalent kesgitleme we radioaktiw çeşme lokalizasiýasyny üpjün etmän, eýsem tebigy we emeli radioaktiw nuklidleriň hem kesgitlenmegini üpjün edip, natriý ýody (pes kaliý) detektoryny birleşdirýär.
3.Elektron şahsy dosimetr (EPD):
Şahsy dosimetrpotensial radioaktiw şertlerde işleýän işgärler üçin döredilen ykjam, geýip bolýan radiasiýa gözegçilik enjamy. Adatça Geiger-Müller (GM) turba detektoryny ulanyp, onuň kiçi forma faktory, toplanan radiasiýa dozasyna we doza tizligine real wagt gözegçilik etmek üçin uzak wagtlap geýmäge mümkinçilik berýär. Duýduryş öňünden bellenen duýduryş çäklerinden geçende, enjam derrew geýýänlere duýduryş berýär we howply ýerden ewakuasiýa ediljekdigini görkezýär.
Netije
Gysgaça aýtsak, radiasiýa gözegçiligi ionlaşdyryjy radiasiýa bar bolan ýerlerde howpsuzlygy üpjün etmek üçin dürli detektorlary ulanýan möhüm tejribe. Radiasiýa portal monitorlarynyň, plastmassa sintilýatorlarynyň, He-3 gaz proporsional hasaplaýjylarynyň, natriý ýod detektorlarynyň we GM turba hasaplaýjylarynyň ulanylmagy radiasiýany tapmak we kesgitlemek üçin bar bolan dürli usullary görkezýär. Radiasiýa gözegçiliginiň ýörelgelerine we tehnologiýalaryna düşünmek ilatyň saglygyny goramak we dürli pudaklarda howpsuzlyk standartlaryny saklamak üçin zerurdyr. Tehnologiýa öňe gitmegi bilen radiasiýa gözegçilik ulgamlarynyň netijeliligi we netijeliligi, şübhesiz, radiasiýa howplaryny ýüze çykarmak we olara jogap bermek ukybymyzy hasam ýokarlandyrar.
Iş wagty: Noýabr-24-2025